بلدیه بیجار بر
ریل تاریخ
در قدیم اداره هر
شهر به عهده حاکم آنجا بود. پس از برقراری مشروطیت ، جایی که حوزه انتخابیه ی
نماینده مجلس بود شهر نامیده شد و می بایست اداراتی چون شهرداری (بلدیه ) دادگستری
(عدلیه) ، دارایی و امور اقتصادی (مالیه )، آموزش و پرورش (معارف و اوقاف ) و
...در آنجا دایر می شد . چون بیجار مرکز حوزه انتخابیه ی گروس بود ، مشمول این
قانون شد و ادارات دولتی یکی پس از دیگری در این شهر کار خود را آغاز کردند .
شهرداری بیجار
(بلدیه ) در زمان احمد شاه قاجار در محل چهار راه پست ، روبروی دبستان شهید «حق
وردی » فعلی و داخل کوچه ی تنگ و پیچ در پیچ امام جمعه که حالا به خیابان تبدیل
شده ، کار خود را آغاز کرد . نخستین شهردار یا رییس بلدیه مرحوم « مهذب تویسرکانی
» بود.
بعد از پایان جنگ
جهانی اول حجت الاسلام حاج سید «موسی نقیب زمانی » چند دوره شهردار بیجار شد . او
به منظور تامین سلامتی مردم از وجود دکتر « رفائیل بدیعی » در مقام پزشک شهرداری
استفاده کرد . مطب این پزشک که به حکیم رفائیل مشهور بود ، پایین تر از مطب فعلی
دکتر نوریان قرار داشت و روی تابلوی آن جمله ی دکتر رفائیل بدیعی طبیب بلدیه دیده
می شد .
از دیگر کارهای
مهم او احداث خیابان طالقانی فعلی « حد فاصل بیمارستان سابق تا منطقه ی تازه آباد »
، خیابان توحید جنوبی از در قلعه ( میدان طالقانی ) تا ابتدای بنیاد شهید و خیابان
شهدا از چهار راه شهرداری به طرف شمال تا چهار
راه پست و از آنجا به طرف غرب تا ابتدای باغ شاهرخ آباد « میدان فاضل فعلی » بود
که در حال حاضر هم وجود دارند . او روی رودخانه ی حاکمی (نزدیک شرکت نفت فعلی تازه آباد ) که در ان زمان جنگل و فضای سبز بود
، پلی با تیر چوبی ساخت ودر همان نزدیکی به منظور دسترسی آسان و سریع مردم به آب
آشامیدنی سالم ، تونلی با زاویه 30 درجه و
پله های متعدد به قناتی که در زیر زمین جریان داشت ، وصل کرد که به آن چاممبر ( چاه
انبار ) می گفتند . بیشتر خانه ها دارای دار و درخت بودند و از آب چشمه سراب و یا
کاریز امین و سایر قنوات و چشمه های شهر حق آبه داشتند .
جویهای آب روشن و
زلال در کوچه ها و معابر جریان داشت که براساس کانال کشی های گذشته انجام شده بود
. میرآبهای شهرداری وظیفه داشتند که بر تقسیم درست آب بین باغات ، مزارع و خانه ها
و ... نظارت کنند .
در آن ایام از برق
خبری نبود ، شهرداری وظیفه داشت شبها کوچه و بازار را با فانوس روشن کند . از
ماشین آلات امروزی اثری دیده نمی شد . زباله ها را با الاغ می بردند . تمام کارهای
عمرانی با دست انجام می شد . شهرداری تعدادی گاری داشت که آنها را به اسب می بستند
.
بعدها کسانی چون «
ابوالفتح نقیب حضرتی » ، « ابوالقاسم اردلان » ، « صمد امیرانی » ، « موسی شریعت »
و « مسلم نسرین » شهردار بیجار شدند و «
غلامرضا طوماری » هم ، مدتی سرپرست بود .
البته گاهی حکما (
فرمانداران ) علاوه بر پست اصلی ، سرپرستی شهرداری را هم بر عهده داشتند .
در اواخر حکومت
پهلوی اول ( سال 1318) ساختمان فعلی شهرداری بیجار در ضلع جنوبی « چهار باغ صفویه
» توسط استاد « حسین لرزاده» با یک سالن بزرگ مرکزی ، شش اتاق پیرامون ، سه
گوشواره ی جانبی و زیرزمین طراحی و به وسیله دو نفر از معماران محلی به نامهای
استاد « عبدالحسین معمار » و پسرش کربلایی« غلامرضا معمار » ساخته شد . که به
عمارت حگومتی یا فرمانداری معروف بود و از آن تاریخ به بعد شهرداری به این مجموعه
منتقل شد .
این ساختمان زیبا
که سقفش شیروانی بود ، در حال حاضر هم
وجود دارد و قسمتهای دیگری به آن اضافه شده است .
براساس یاداشتهای « اصغر خان امیرانی » هدیه ای شامل یک قطعه فرش دوزرعی « ماهی
میرک » از طرف مسئولین محلی برای استاد لرزاده فرستاده شد که استاد بعدها فرش را
در کربلا به حرم امام حسین (ع) هدیه کرد .
در سالهای 1328
شمسی نیروگاه برق بیجار با یک دستگاه مولد بزرگ دیزلی که با آب استخر خنک می شد ، زیر نظر شهرداری کار خود را آغاز کرد و
محل آن روبروی حسینیه بود .
در سال 1334 لزوم نوسازی شهر در دستور کار مسئولین وقت قرار گرفت و « سید محمدعلی
اشرف زاده » شهردار بیجار شد .او خیابان توحید شمالی را در سال 1335 احداث کرد و سقف قسمتی از بازار – که زمان
جنگ جهانی اول به وسیله ی روسها به آتش کشیده شد بود – را با
شیروانی پوشاند .
نخستین کمپرسی شهرداری که فرمان آن سمت راست قرار داشت و به آن ماشین « خوه ل کیش
» (خاک کش ) می گفتند ، در همین ایام
مورد بهره برداری قرار گرفت که راننده اش « سید حاجی موسوی » بود .
ضمنا پل چوبی
منطقه تازه آباد برداشته شد و به جای آن پل جدیدی با سنگ سیمان به صورت طاق ضربی
احداث شد که در حال حاضر هم وجود دارد و بعد از اشرف زاده ، « خطیبی » سر کار آمد
. در این ایام مقدمات لوله کشی آب آشامیدنی و آسفالت خیابانها به وسیله شهرداری
فراهم شد و در سال 1340 آب در لوله جریان پیدا کرد . بعد از خطیبی « خلیل جعفری »
سکان هدایت شهرداری را به دست گرفت .
جعفری نخستین حمام
نمره استان کردستان را در محل حوزه ی
علمیه ی فعلی ساخت . این مجموعه دارای حمامهای عمومی و شش نمره خصوصی بود .میدان
مرکزی شهر ( طالقانی ) و میدان و بلوار شهید « رحمانی » از کارهای جعفری است که
برروی گورستانهای قدیمی شهر ایجاد شد .
ضمنا آرام شهرداری
بیجار که یک قطعه فرش را در میان دو خوشه ی گندم نشان می دهدو سمبل فرهنگ و هنر و
اقتصاد شهر است در زمان ایشان طراحی شد .
خلیل جعفری
نواخانه ای هم برای فقرا ساخت .با مرگ ناگهانی او بر اثر سکته قلبی ، « نصرت اله
امیرانی » شهردار شد ومدتی هم « عبدالباقی
رفیع » سرپرست بود .
در سال 1348 با
توجه به لزوم توسعه استان کردستان « رئوفی » که فردی آبادگر شناخته می شد ،
استاندار کردستان شد . او همزمان در شهرهای سنندج ، سقز و بیجار طرح های بزرگی را
به اجرا گذاشت .
بلوار سه کیلومتری
اصلی بیجار (امام ره ) ، میدان حلوایی ( سپاه )
، بلوار سراب (شهید چمران ) ، میدان سراب ( جانبازان ) و خیابانهای شهید
اردللان و مدرس و ... از کارهای مهم او در بیجار هستند .
متاسفانه رئوفی به بافت تاریخی و فرهنگی شهر و برج
و باروهای آن توجهی نکرد و آنها را ویران کرد .
در همین ایام کسانی چون « عبدالاه اسدی » ، « خیراله فرامرزی » ،« بیگلری » و « نصرت
اله امیرانی » (برای بار دوم ) در منصب شهردار بیجار انجام وظیفه کردند و « ناصر الوندی » هم مدتی سرپرست شهرداری را بر
عهده داشت .
آخرین شهردار
بیجار قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ایران « محمدرضا پاکزاد » بود .
فهرست منابع و ماخذ :
1- سیمای بیجار گروس و حسن آباد یاسوکند ، محمد علی کوشا
2- بیجار در
گذرگاه تاریخ ، محمد مریوانی
3- خاطران شیخ
الملک اورنگ
4- یادداشتهای علی
اصغر امیرانی مدیر مجله ی خواندنی ها
5- مصاحبه با پیرمرد 118 ساله
بیجار مرحوم حبیب اله خادمیان با آرشیو شفاهی سازمان اسناد ملی ایران
و سپاس فراوان از
زحمات آقایان جواد جعفری ، عزت اله محمدیاری و هرمز معتمد .
تحقیق و گردآوری : (عبدالحمید جعفری )