آثار تاریخی شهر بیجار :
قلعه بزرگ قم چقا، پل تاریخی صلوات آباد، بنای سنگی
اوچ گنبد، مسجد تاریخی خسروآباد، تیمچه حاج شهباز خان، تیمچه امیر تومان متعلق به دوره
صفویه، زیارتگاه حمزه عرب، پنجه علی، آثار سد خاکی جعفر آباد، تپه نجف آباد، مقبره
آ یت الله فاضل گروسی و قلعه‌های تاریخی بسیار و مقابر و امامزاده‌هایی چون سید مسیب سید شکر، مقبره صاحبه، گنبد پیر صالح، مقبره
سید خضر از جمله اماکن و آثار تاریخی مو جود در شهرستان بیجار هستند و جمعا' حدود
۶۰ اثر باستانی و تاریخی در آ ن شناسایی شده‌اند.
رود قزل اوزن از شاخه اصلی سفید رود
از این منطقه می‌گذرد.
مسجد خسروآباد گروس
نوع بنا: زیارتی /قدمت : قاجاریه (
1299-1195 ه ق) / تاریخ میلادی : (1796-1921 م)
این بنا در روستای (خسروآباد گروس )
در 45 كیلومتری شرق بیجار واقع است . بنای مسجد به دوران قاجار تعلق دارد و با توجه
به نام مسجد احتمال دارد توسط (خسرو خان اردلان ) ساخته شده باشد . این مسجد دارای
پلان شبستانی است كه با شش ستون مدور قطور آجری و پانزده گنبد كلنبه مسقف شده است
.این بنا شامل مصلای تابستانی در ضلع شمالی . ایوان جنوبی و حجره هایی برای استراحت
طلاب و خادمین است. آجر کاریهایی با طرح های گوناگون در بخشهای داخلی و خارجی از ویژگیهای
این مسجد میباشد .این مسجد از مساجد تک ایوانی است که به شماره 2607 در فهرست آثار
ملی به ثبت رسیده است .
آرامگاه حاج الله
یارخان امیر علاالدین
مقبره حاج الله
یارخان امیر علاالدین مربوط به دوره قاجار است و در شهرستان بیجار، روستای خسرو آباد
گروس واقع شده و این اثر در تاریخ ۵ آذر ۱۳۸۰ با شماره ثبت ۴۴۸۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
آرامگاه پیر خضر
بقعه پیر خضر مربوط
به اواخر دوره صفوی است و در شهرستان بیجار، روستای قاضی قوشچی واقع شده و این اثر
در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۶۴۱۲ به‌عنوان یکی از آثار
ملی ایران به ثبت رسیده است.
برج اشقون بابا
نوع بنا : تاریخی /قدمت : سلجوقیان
(429-590 ه ق( /تاریخ میلادی : ( 1038-1194 م (
این برج تاریخی در ضلع غربی روستای عربشاه
از توابع بیجار واقع شده است. فرم مصالح و نوع گنبد که سابقا بر روی برج استوار بود،
نشانگر آثار قرن پنجم و ششم هجری قمری است. در حال حاضر دیوارهای آجری برج باقی مانده
و بخش بزرگی از ساختمان آن قبلا تخریب شده است. بنا به گفته اهالی این برج به نام باباشاه
معروف است و به موجب کتیبه گچی که با دست بر سر در آن نوشته شده است، در سال 1322 شخصی
با نام علی اشرف بانی تعمیر این محل شده است. نام اصلی این شخص علی اشرف میرزا محمدی
عربشاهی است. این برج آجری متعلق به دوره سلجوقی است.
برج اوچ گنبد خان :
در فاصله 75 كيلومتري شمال غرب شهر
بيجار ) در روستاي بنام اوج گنبد خان برجي سنگي واقع شده است كه به برج اوج گنبد
معروف است وجه تسميه آن كه چرا اوچ (سه) گفته شده به طور دقيق مشخص نيست. ساختمان
داراي پلان دايره اي شكل است از سنگ و ساروج ساخته شده است و سقف آن با گنبد نوع
شلجمي با سنگ لاشه اي ساخته شده است. ابعاد داخلي برج 30/4 و مدخل ورودي آن 30/1
متر ارتفاع دارد عرض ديواره هاي سنگي 90 سانتي متر است. ارتفاع برج 6 متر است
عملكرد آن به طور دقيق مشخص نيست و ليكن به نظر مي رسد كه به عنوان كوخ(بناي) بين
راهي در عصر صفويه ساخته مورد استفاده قرار گرفته باشد و با بناهاي فوق‌الاشاره
كار مي‌كرده چو در يك مسير كارواني قرار داشته‌اند..
برج ينگي ارخ :
اين برج در روستايي به همين نام در
63 كيلومتري شمال شهر بيجار قرار دارد. داراي پلاني دايره شكل است و مدخلي در ضلع
جنوبي دارد در كنار جاده اي در مسير رودخانه قم چقاي است در حدود 20 كيلومتر به
سمت جنوب غربي بنايي ديگر نيز به همان فرم كه از سنگ لاشه اي ملات و ساروج ساخته
شده بنام برج اوچ گنبدخان وجود دارد احتمالا اين برج يك ساختمان بين راهي بوده كه
در دوره صفوي مورد استفاده مسافرين قرار گرفته است، گنبدي سنگي هم داشته و ليكن
متاسفانه تخريب شده است. ضمنا بقاياي كاربنديهايي گچي آن موجود است احتمالا اين
بنا در صفوي ساخته شده است و برابر استفاده مسافرين مورد استفاده قرار گرفته است.
بنا در مسير جاده زنجان و آذربايجان و كردستان واقع و رونق تجارت و اهميت اين
منطقه را به خوبي نشان مي دهد.
قلعه باستاني قمچقاني :
این قلعه
برای اولین بار در سال 1346 توسط آقای بابک راد نورد شناسایی شد و در سال 1348 مجددا
توسط هیئت بررسی و شناسایی اعزامی از مرکز مورد بررسی قرار گرفت قلعه قمچقای در نزدیکی
روستایی به همین نام و روی یکی از کوه های بلند منطقه قرار دارد.
روستای قمچقای در ۴۵ کیلو متری شمال
بیجار در استان کردستان و در کنار رود قمچقای واقع شده است. مردم قمچقای و دیگر روستاهای اطراف به زبان ترکی آذربایجانی تکلم می کنند.
قلعه در 5 کیلو متری غرب روستا و 60 کیلو متری
شمال شرق بیجار مشرف به دره های مخوفی است .
موقعیت جغرافیایی این قلعه از هیبت و عظمت خاصی برخوردار است؛ از یک سو به دره
ای مشرف است که در قدیم به دره شاهان
شهرت داشت و تیغه های بلند وهولناک این کوه با پرتگاه های بلند، بالا رفتن از آن و رسیدن به دژ را بسیار دشوار می کند.
از سوی دیگر این قلعه، از جنوب غربی، جنوب شرقی و شرق به پرتگاهی دیگر مشرف است.
این قلعه از سمت شمال که از ارتفاع کم تری برخوردار است، بقایای دیواری عریض و
محکم از سنگ لاشه با ملات و برج های
نیم استوانه موجود است. دروازه قلعه نیز در این سمت قرار دارد.
در این قلعه سفال
هایی از دوره اسلامی (قرن ۶ و ۷ قمری) به چشم می خورد. بیرون قلعه و در سمت شمال غربی، بقایایی از دیواره ها و تراس بندی ها دیده
می شود. این پشته از طریق پلکانی
که از سنگ کوه تراشیده شده با اراضی مرتفع شمالی مرتبط بود.
آب انباری که به ارتفاع
۴۰/۱ متر در کوه ساخته شده، تونل با ۴۲ پله راهرویی که آن را هم دردل کوه حفر کرده اند، نشانه های دیگری از اهمیت ویژه این
قلعه است.
سنگ های تراش خورده قلعه قمچقای دارای مشخصاتی نیست که بر مبنای آن
بتوان زمان ساخت بنای قلعه را به دقت
تعیین کرد، با این حال به احتمال قوی می توان آن را متعلق به دوره های پیش از میلاد مسیح، مثلا دوره مانایی و ماد دانست که تا دوره
های ساسانی و اسلامی نیز مورد استفاده
بود.
منبع های ذخیره آب که توسط تونل
پله داری به پایین راه می یابد ،
تا حدودی به آب انباری که در زندان سلیمان وجود دارد شبیه است و نشانه دیگری از قدمت قلعه تا دوره مانایی است. این دژ باستانی در 45 کیلو متری بیجار و روی یکی از کوه‌های بلند منطقه قرار دارد،اين قلعه به مساحت
5000 مترمربع برفراز كوهي در كنار رودخانه واقع شده است و فقط يك راه ورودي در قسمت
شمالي دارد كه فوق العاده صعب العبور است.
دور تا دور آن را تخته سنگهاي بزرگ
و دره هاي مخوف و عميقي فرا گرفته اند. قلعه داراي يك تونل مخفي با زاويه اي 45 درجه
است كه در دل سنگ كنده شده و پس از طي 40 پله به زير كوه راه پيدا مي كند. طبق نظر
كارشناسان قدمت قلعه به بيش از 6000 سال مي رسد.
دكتر يوهانس اكسنر كه در اوايل دهه
1330 شمسي از قلعه ديدن كرده مي نويسد:
بعضي از حجاري ها از جمله تونل قلعه
عجيب تر از تونل هاي اهرام مصر است
تپه روبروی آسیاب (چم زرد)
تپه روبروی آسیاب (چم زرد) مربوط به
اواخر هزاره دوم قبل از میلاد است و در شهرستان بیجار، بخش مرکزی، روستای پهنه بر واقع
شده و این اثر در تاریخ ۲۴ فروردین ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۸۰۵۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
کتيبه هيراتيك (نيمه تصويري) دره هفت آسياب
اين كتيبه در ارتفاع 10 متري كف دره
هفت آسياب بر روي سنگي نه چندان سخت و رو به مشرق كنده شده است و قدمت آن به بيش از
6000 سال قبل مي رسد. استاد محمد كردواني كه در سال 1356 از منطقه ديدن كرده مي نويسد.وجود
تمدن هزاره چهارم قبل از ميلاد در اين محل باعث اعجاب و شگفتي است و بودن كتيبه هيراتيك
گواه بر فرهنگ بسيار مترقي اين قوم است.
گذشت زمان در چين و شكنهاي اين كتيبه
به خوبي نمايان است. گر چه به مرور زمان ترك برداشته و قسمتهايي از آن ريزش كرده، ولي
اولين چيزي كه به نظر مي رسد پنج سطر علائم و نشانه هايي است كه در ميان آنها چيزهايي
مانند تاج، خورشيد، دف، پروانه، علائم موسيقي، پرچم، نيم دايره، مثلث، لوزي، بادبادك،
پله و... را ميتوان تقريبا حس كرد اينها واقعاً چه هستند و چه پيامي دارند؟
محققان عقيده دارند مراحل تكامل خط به
چهار قسمت تقسيم مي شود:
1ـ تصویری ( (pictorial2ـ صوتي (pNoNic) 3- هجايي (cilABery)4- الفبايي (AlpHABEtic)
پل صلوات آباد
پل صلوات آباد از یادگارهای سلاطین تورک(صفوی)بر
روی طولانی ترین رود آذربایجان(قیزیل اوزن)واقع شده و در ۱۴ کیلومتری بیجار گروس به آذربایجان غربی(تکاب)
قراردارد.
پل صلوات آباد در جلسه مؤرخ
30/2/1337 شورای فنی حفاظت آثار باستانی ثبت آثار ملی ردیف420درجه 3 قرار می گیرد. پل صلوات
آباد از جبهه شمالی متکی به صخره های طبیعی ساحل که دهانه پل در این قسمت دارایوسعت
وارتفاع زیاد است.این پل دارای 8دهانه می باشدکه از شمال به جنوب ازبزرگی آنها کاسته
می شود. وچشمه های آن به وسیله پایه های قطور سنگی به هم متصل می باشد وبین دهانه ها
طولی طراحی شــــده است.پایه های پل در قسمت تحتانی دارای سنگهای تراشدار ودر بالاتر
سنگهای نا میــزان است وهمچنین آجر چینی قوسهای جناقی دهانه بسیار هنرمندانه صورت گرفته
است .پل در دو طرف بالای خود دارای جان پناه
است که از قلوه سنگ وآجر کار شده که نظیر این گونه جان پناه در پل های قدیمی خصوصاً
پل های اصفهان دیده می شود.
پل بر سر راه باستانی ری به آذربایـــــجان
بوده واگر مسیر را ادامه دهیم بعد از 10کیلومتری پل دیگری از دوره صفـــــــوی بر روی
رود خانه ســاروق خواهیم دید که امروزه در خاک افشــــــارآذربایجان غربی است.( در
کتاب راه رباط تالیف آقای پیرنیا به این پل وپل ساروق اشاره شده ).
پل بیانلو :
بر روی رود قیزل اوزن طولانی ترین رود آذربایجان٬ درمسیر جاده ی بیجار به زنجان
پل قجور :
اين پل بر روي رودخانة قزل اوزن نزديك
روستاي قجور و در مسير جادة كاروان‌رو زنجان – بيجار واقع
شده است.اين پل مرتفع ترين پل استان به شمار مي رود.
بازار بیجار
نوع بنا : تاریخی /قدمت : قاجاریه
(1299-1195 ه ق ( /تاریخ میلادی :( 1796-1921 م
(
بازار بیجار در مركز
این شهر واقع شده و از بقایای بافت قدیمی شهر بیجار به حساب می آید . این بازار شامل
یك راسته طولانی شمالی – جنوبی .
تیمچه ای به نام (حاج شهباز ) و سرایی به نام سرای (امیر تومان) است . امروزه تنها
شانزده باب حجره از معماری قدیم بازار در دو طرف راسته اصلی باقی مانده و بقیه حجره
ها و راسته ها تغییر كرده است . در پوشش مغازه ها از طاق و تویزه استفاده شده است
. موقعیت جغرافیایی بیجار كه بر سر راه كردستان و آذربایجان قرار دارد موجب وسعت وگستردگی
خاص این بازار شده است .در گذشته نیز این بازار به دلیل قرار گرفتن در مسیر كاروان
های تجاری از رو.نق قابل توجهی برخوردار بود.تاریخ دقیق ساخت بازار بیجار مشخص نیست
ولی با توجه به نوع معماری و بقایای وضعیت موجود آن به نظر می رسد كه احتمالا در دوره
قاجار ساخته شده باشد .
تیمچه حاج شهباز : در ضلع شرقی راسته بازار
بزرگ بیجار . تیمجه ای زیبا قرار دارد كه به نام تیمچه (حاج شهباز ) معروف است .این
تیمچه دارای یك فضای سرپوشیده مركزی است كه حجره هایی در پیرامون آن شكل گرفته است
. ویژگی معماری این تیمچه در نوع قوس ها و كاربندی هایی است كه در سقف آن اجرا شده
است .همچنین نورگیرهای آن در سقف و در تركیب با كاربندی ها تصویری زیبا پدید آورده است .
سرای امیر تومان: در ضلع غربی بازار بیجار سرایی قدیمی وجود دارد كه در زبان
محلی به تیمچه (امیر تومان) معروف است . این سرا به علت مجاورت با پاركی كوچك از موقعیت
مناسبی در شهر بیجار برخوردار است .سرای امیر تومان دارای یك حیاط مركزی با حجره هایی
در پیرامون آن است . پلان آن به شكل هشت و نیم هشت است و در یك طبقه با مصالح خشت
. آجر و سنگ ساخته شده و به عنوان مكان تجاری قابل توجهی در كنار بازارقدیمی بیجار
مطرح بود . این بنا هم احتمالا در دوره قاجار ساخته شده است)